Ruim honderd jaar geleden besloot kanselier Bismarck het Duitse volk sociale wetten te geven, om zo de opkomende socialisten de wind uit de zeilen te nemen. Eén van de zaken waar hij aan dacht, was invoering van een ouderdomspensioen. Hij informeerde bij zijn staf hoe oud Duitse arbeiders gemiddeld werden. 66 jaar, luidde het antwoord. Goed, besloot Bismarck, dan mogen ze in hun laatste levensjaar op kosten van de staat voor de deur van hun huis een pijpje gaan zitten roken. Zouden we nog steeds deze Bismarcknorm hanteren, dan lag de pensioengerechtigde leeftijd voor mannen nu op 75. Vrouwen zouden zelfs tot hun tachtigste moeten doorwerken voordat ze recht hadden op AOW. De werkelijkheid is gelukkig anders. De meeste mensen kunnen (nog steeds) voor hun vijfenzestigste uit heet arbeidsproces stappen. En dan is er tijd over voor andere zaken, zoals het lidmaatschap van een seniorenraad. Deze vorm van burgerparticipatie bij het overheidsbeleid heeft dan ook een sterke groei doorgemaakt.
