De moeder is het boek maar in het sociale idealisme en de oprechte verontwaardiging over het sociale onrecht het zuiverst gestalte hebben gekregen. In de vijftig jaren welke na het verschijnen van dit boek verlopen zijn, is ontzaglijk veel veranderd. In het Oosten heeft zich de sociale opstandigheid tot een grimmige karikatuur ontwikkeld, in het Westen heeft een geleidelijke ontwikkeling een einde gemaakt aan het bestaan van het "proletariaat". Niettemin is de eerlijke drang naar een betere wereld voor allen, als een erfstuk van de sociale bewogenheid van vroegere generaties, een blijvende drijfveer in het hedendaagse denken en handelen geworden.Deze bewogenheid drijft ook de arbeiders van de Petersburgse voorstad tot actie, als een boze last dragen zijn de grauwe ellende van hun leven; om hen heen verliezen de afgestompte machineslaven het laatste restje menselijkheid. Maar in de bewuste en, in Pawel Wlassow, in de Oekraïner, in de Boer en het onderwijzeresje, groeit het besef dat
